Cuốn sách do Công ty Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam liên kết với Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam ấn hành, với sự tham gia chuyển ngữ của chính tác giả Nguyễn Phan Quế Mai và dịch giả Thiên Nga. Nhân dịp Đời gió bụi chính thức đến tay độc giả Việt Nam, Nhã Nam tổ chức sự kiện ra mắt sách và trò chuyện cùng tác giả tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, hứa hẹn là không gian lắng nghe những chia sẻ chân thành từ cây bút đã chạm tới trái tim hàng trăm nghìn độc giả trên khắp thế giới bằng giọng văn nhân bản, tinh tế và giàu sức lay động.

Tác giả Nguyễn Phan Quế Mai giao lưu với độc giả tại sự kiện ra mắt sách tại Hà Nội.

Câu chuyện chiến tranh và những phận người bị bỏ quên

Đời gió bụi là cuốn tiểu thuyết viết về số phận những người con lai Mỹ-Việt trong chiến tranh và những tổn thương kéo dài của thời hậu chiến. Tác phẩm được khởi nguồn từ bài báo “Tiếng gọi của quá khứ” mà Nguyễn Phan Quế Mai viết năm 2015, dựa trên các cuộc phỏng vấn với những cựu binh Mỹ từng có con với phụ nữ Việt Nam khi tham chiến. Những câu chuyện đoàn tụ sau hơn bốn thập niên vừa mang lại hạnh phúc, vừa phơi lộ những nỗi đau dai dẳng mà chiến tranh để lại, trở thành động lực để chị tiếp tục một dự án nghiên cứu sâu về trải nghiệm của người con lai tại Việt Nam và chuyển hóa thành tiểu thuyết.
Dù được xây dựng từ nhiều tư liệu và câu chuyện có thật, “Đời gió bụi” vẫn là một tác phẩm hư cấu, kết tinh từ trí tưởng tượng và sự thấu cảm sâu sắc của nhà văn. Tác phẩm đan xen giữa quá khứ và hiện tại qua nhiều tuyến nhân vật: Phong - người đàn ông lai Mỹ-Việt bị bỏ rơi từ nhỏ, lớn lên trong sự kỳ thị và khát khao tìm lại cội nguồn; hai chị em Trang và Quỳnh từ vùng quê Kiên Giang lên Sài Gòn mưu sinh trong những năm tháng chiến tranh khốc liệt; mối tình giữa Trang và Dan - phi công trực thăng người Mỹ cùng cuộc trở lại Việt Nam đầy ám ảnh sau chiến tranh…

Tác phẩm được Nguyễn Phan Quế Mai đầu tư nghiên cứu và sáng tác trong suốt bảy năm, với các nhân vật và cốt truyện được tiểu thuyết hóa từ những thông tin thu thập trong dự án nghiên cứu tiến sĩ của chị, cũng như từ trải nghiệm thực tế trong quá trình kết nối giúp những cựu binh Mỹ tìm con. Chính chiều sâu nghiên cứu và trải nghiệm ấy đã tạo nên nền tảng hiện thực và nhân văn cho câu chuyện.

Từ thành tựu quốc tế đến bản dịch tiếng Việt “đọc như bản viết”

Xuất bản bằng tiếng Anh vào tháng 3/2023, Dust Child nhanh chóng trở thành tiểu thuyết bán chạy quốc tế, được dịch sang 15 ngôn ngữ và xuất bản tại 20 quốc gia, đồng thời chuẩn bị ra mắt thêm bằng 5 ngôn ngữ khác. Tác phẩm đã giành Giải Tiểu thuyết Lịch sử xuất sắc năm 2023 do bạn đọc tạp chí She Reads bình chọn, lọt vào vòng chung khảo Giải thưởng Dayton vì Hòa Bình năm 2024, giành Giải thưởng Một cuốn sách, Một Lincoln năm 2025 và Giải Prix Créteil en poche cho Tiểu thuyết Nước ngoài xuất sắc nhất năm 2025 tại Pháp.

Bản tiếng Việt Đời gió bụi là kết quả của hơn một năm làm việc miệt mài giữa dịch giả Thiên Nga và chính tác giả, với mong muốn truyền tải trọn vẹn nhất tâm tư của từng nhân vật. Nguyễn Phan Quế Mai chia sẻ rằng, dù tác phẩm đã ra mắt bằng nhiều ngôn ngữ, chị vẫn hồi hộp nhất với bản tiếng Việt, bởi tiếng Việt là quê hương, là nguồn cội, là cái nôi nuôi dưỡng chị khôn lớn và trưởng thành. Với chị, thời gian độc giả dành cho cuốn sách là món quà quý nhất.

Chất lượng bản dịch được giới chuyên môn ghi nhận. Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên nhận xét: “Đây là một tác phẩm cần có ở Việt Nam. Bản dịch tiếng Việt tốt, đọc như bản viết.” Nhiều nhà văn, nhà phê bình trong và ngoài nước đánh giá Đời gió bụi là một thành tựu xuất sắc, mạnh mẽ, đau đớn nhưng đầy thấu cảm; là một câu chuyện rất Việt Nam dù được viết bằng tiếng Anh; là tác phẩm giàu trữ tình, nhân hậu và mang tinh thần hòa giải, chữa lành sâu sắc.

Văn chương gắn với trách nhiệm xã hội

Không chỉ dừng lại ở thành công văn chương, Đời gió bụi còn gắn liền với hành trình hoạt động xã hội bền bỉ của Nguyễn Phan Quế Mai. Tác giả cam kết đóng góp 100% nhuận bút từ bản tiếng Việt của tác phẩm vào việc xây dựng thư viện tại các trường vùng xa cho trẻ em nghèo hiếu học. Toàn bộ nhuận bút lần in đầu tiên cùng sự đóng góp thêm từ độc giả quốc tế, với tổng số tiền 5.359 USD, đã được chuyển cho tổ chức phi lợi nhuận Room to Read để xây dựng và vận hành thư viện tại Trường Tiểu học Trần Quốc Toản, tỉnh Cà Mau.

Trong nhiều năm, Nguyễn Phan Quế Mai là Đại sứ toàn cầu của Room to Read – tổ chức phi lợi nhuận quốc tế hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, chú trọng phát triển kỹ năng ngôn ngữ, kỹ năng sống và thúc đẩy bình đẳng giới. Đến nay, Room to Read đã hỗ trợ hơn 52 triệu trẻ em tại 29 quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Sinh ra ở Ninh Bình, lớn lên tại Bạc Liêu, Nguyễn Phan Quế Mai hiện là nhà văn, nhà thơ, nhà báo, dịch giả, sáng tác bằng cả tiếng Việt và tiếng Anh, tác giả của 13 cuốn sách, có tác phẩm được dịch sang 25 ngôn ngữ. Chị từng nhận nhiều giải thưởng văn học trong và ngoài nước, được Forbes Việt Nam vinh danh là một trong 20 phụ nữ truyền cảm hứng năm 2021 và có bằng tiến sĩ viết văn từ Đại học Lancaster, Anh Quốc.

Sự trở về của Đời gió bụi trong tiếng Việt không chỉ là hành trình ngôn ngữ, mà còn là sự trở về của ký ức, của lòng trắc ẩn và khát vọng hòa giải. Từ văn đàn quốc tế đến độc giả trong nước, cuốn sách mở ra một không gian đối thoại sâu sắc về chiến tranh, con người và sức mạnh chữa lành của văn chương./.

Phúc An