TP.HCM là đô thị đặc biệt, trung tâm kinh tế - tài chính lớn nhất cả nước, đồng thời là đầu tàu trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả nước. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu nổi bật trong phát triển đô thị và nâng cao chất lượng cuộc sống, thành phố vẫn còn tồn tại nhiều khu vực dân cư có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt là tại các quận vùng ven, huyện ngoại thành - nơi tập trung đông hộ nghèo, cận nghèo, người lao động tự do và người dân nhập cư sinh sống.

Chương trình giảm nghèo của TP.HCM trong những năm qua có ý nghĩa rất quan trọng trên nhiều mặt, nhất là việc nâng cao chất lượng cuộc sống của Nhân dân thành phố, trực tiếp là người nghèo, hộ nghèo, hộ cận nghèo, góp phần vào giải quyết vấn đề dân sinh, phát triển kinh tế, giữ vững chính trị, đảm bảo trật tự an toàn xã hội của TP.HCM.

Sau hơn 30 năm thực hiện Chương trình đã trở thành điểm sáng trong phong trào giảm nghèo của cả nước. Đến nay, Chương trình đã trải qua 7 giai đoạn và 10 lần điều chỉnh chuẩn nghèo, luôn bảo đảm cao hơn từ 1 đến 2 lần so với chuẩn nghèo quốc gia. Trong giai đoạn 2021-2025, chuẩn hộ nghèo của TP.HCM xác định theo phương pháp tiếp cận đa chiều: hộ có thu nhập dưới 46 triệu đồng/người/năm và thiếu hụt từ 3 chỉ số dịch vụ xã hội cơ bản trở lên.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM, trong năm 2025 Chương trình giảm nghèo TP.HCM có tổng kinh phí thực hiện hơn 13.291 tỉ đồng. Trong đó, bổ sung mới cho năm 2025 là hơn 1.239 tỉ đồng. Bên cạnh đó, thành phố còn huy động thêm nhiều nguồn lực tham gia hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo với nhiều chính sách, giải pháp. Trong đó, tập trung vào các nhóm chính sách lớn, như: hỗ trợ phát triển sinh kế, tín dụng ưu đãi, đào tạo nghề và giải quyết việc làm, bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, giáo dục, cải thiện dinh dưỡng và hỗ trợ nhà ở…

Trong đó, việc phát động Phong trào thi đua “Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát” được xác định là một giải pháp cấp thiết, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện tinh thần nghĩa tình, trách nhiệm cộng đồng của cả hệ thống chính trị và Nhân dân thành phố. Đây cũng là hoạt động thiết thực nhằm góp phần thực hiện thắng lợi Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021- 2025.

Để thực hiện tốt nhất, UBND TP.HCM đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương tập trung rà soát, hoàn thiện và triển khai các cơ chế, chính sách hỗ trợ xây dựng, sửa chữa nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, bảo đảm phù hợp với tình hình thực tiễn và điều kiện đặc thù của từng địa bàn. Qua đó, TP.HCM đã hoàn thành vượt tiến độ việc xây dựng, sửa chữa 733/733 căn nhà đạt tỷ lệ 100% với tổng kinh phí 49 tỉ 777 triệu đồng. Trong đó, kinh phí từ Quỹ “Vì người nghèo” của Ủy ban MTTQ Việt Nam Thành phố là 43 tỷ 873 triệu đồng; kinh phí từ nguồn Ngân sách các cấp là 250 triệu đồng; kinh phí từ nguồn vận động là 5 tỉ 654 triệu đồng.

Ngoài ra, nhằm thiết thực chào mừng kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), hệ thống MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp tích cực huy động nguồn lực để hỗ trợ xây dựng, sửa chữa 899 căn nhà cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, người dân khó khăn trên địa bàn thành phố với tổng kinh phí là hơn 44 tỉ 801 triệu đồng.

Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM, cho biết chính sách hỗ trợ nhà ở không nhằm tạo ra những căn nhà hoàn hảo, mà hướng tới xóa nhà tạm, nhà dột nát; đảm bảo an toàn trước mưa bão; có không gian sinh hoạt tối thiểu, hợp vệ sinh. Dù vậy, không ít người dân hiểu chưa đúng về chính sách nhà ở. Có hộ được hỗ trợ sửa mái, nền, tường nhưng lại kỳ vọng nhà xây mới như dự án thương mại. Khi không đạt mong muốn, họ dễ rơi vào tâm lý hụt hẫng, thậm chí so bì, khiếu nại. Việc đồng thời huy động nguồn lực cộng đồng, từ doanh nghiệp, tổ chức xã hội, cũng là tinh thần xuyên suốt của chương trình. Nhà nước đóng vai trò "kích hoạt", không thể và không nên gánh toàn bộ. Bởi nếu xem hỗ trợ nhà ở là "cho không trọn gói", người dân sẽ dễ ỷ lại; còn nếu coi đó là cú hích ban đầu, kết hợp nỗ lực tự thân, thì sẽ tạo được động lực vươn lên.

Trong ba trụ cột của giảm nghèo bền vững, cần lưu ý sinh kế là khâu khó nhất. Bởi sinh kế không chỉ là vốn, mà còn là kỹ năng; thị trường; sự phù hợp với sức khỏe, độ tuổi, hoàn cảnh gia đình. Hỗ trợ sinh kế như thế nào để sát nhu cầu, đừng để xảy ra tình trạng cấp con giống không phù hợp thổ nhưỡng, hỗ trợ máy móc nhưng thiếu đầu ra, cho vay vốn nhưng thiếu hướng dẫn quản lý...

Các chương trình sinh kế càng không phải "phát tiền", mà là hỗ trợ có điều kiện; gắn với đào tạo nghề, chuyển đổi việc làm; ưu tiên mô hình nhỏ, bền, phù hợp địa phương. Kết quả từ thực tiễn cho thấy những mô hình hiệu quả nhất thường là buôn bán nhỏ, dịch vụ tại chỗ; tổ hợp tác, nhóm nghề; việc làm tại doanh nghiệp gần nơi cư trú. Quan trọng nhất là người dân phải tham gia từ đầu, nói rõ mình làm được gì, không làm được gì, tránh trường hợp chỉ nhận cho có, rất dễ thất bại.

Giảm nghèo bền vững không thể chỉ dựa vào ngân sách. Đó là bài toán tổng hợp, cần chính sách đúng; tổ chức thực hiện sát thực tế; người dân chủ động, có trách nhiệm. Không ai có thể kéo một người thoát nghèo nếu chính họ không muốn bước đi. Tinh thần cốt lõi của giảm nghèo bền vững năm 2025 là chuyển từ hỗ trợ sang đồng hành, từ "cho" sang "cùng làm". Nhà ở - để an cư; Sinh kế - để tự nuôi sống mình… Hiểu đúng các chính sách ấy, người dân sẽ bớt kỳ vọng sai, bớt thất vọng, và thêm niềm tin để đi tiếp con đường thoát nghèo bền vững. 

Trương Đăng