Ba nhà khoa học nữ được vinh danh tại Lễ trao giải L’Oréal - UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học 2025.

Hành trình 16 năm đồng hành cùng các nhà khoa học nữ Việt Nam

16 năm bền bỉ đồng hành cùng khoa học nữ Việt Nam, Chương trình L’Oréal – UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học (For Women in Science) đã trở thành một biểu tượng của sự cam kết, trách nhiệm và tầm nhìn dài hạn. 41 nhà khoa học nữ Việt Nam được vinh danh cùng hàng loạt công trình nghiên cứu vươn tầm quốc tế là những con số biết nói, khẳng định vị thế của một chương trình đã và đang mở ra nhiều cánh cửa mới cho phụ nữ trong khoa học.

Các nhà khoa học nữ và các đại biểu chụp ảnh lưu niệm.

Ra đời từ năm 1989, Giải thưởng Khoa học toàn cầu L’Oréal – UNESCO For Women in Science đã vinh danh hơn 4.700 nhà khoa học trên thế giới, trong đó có 7 nhà khoa học nữ sau khi nhận giải đã tiếp tục được trao thưởng Nobel. Tại Việt Nam, lễ trao học bổng quốc gia – một phần của giải thưởng danh giá toàn cầu được tổ chức năm 2025 tại Hà Nội vào ngày 01/12/2025, tiếp tục là sự kiện quy tụ những trí tuệ nữ xuất sắc đang trực tiếp giải quyết các thách thức cấp bách mà nhân loại đang đối diện: biến đổi khí hậu, trí tuệ nhân tạo và an ninh năng lượng.

Trong bối cảnh thế giới tăng tốc chuyển đổi số và chuyển dịch xanh, vai trò dẫn dắt của các nhà khoa học nữ càng trở nên quan trọng. Kể từ năm 2009, chương trình tại Việt Nam đã kiên định với sứ mệnh tìm kiếm và trao quyền cho những “viên ngọc” của khoa học Việt, tạo điều kiện để họ hiện thực hóa các ý tưởng táo bạo thông qua chương trình học bổng nghiên cứu khoa học cấp quốc gia.

Từ hơn 100 đề án khoa học gửi về năm 2025, ba nhà khoa học nữ được lựa chọn đã minh chứng cho tiêu chí khắt khe và tầm nhìn chiến lược của chương trình: ưu tiên các nghiên cứu có tầm nhìn khoa học, tính ứng dụng và tác động thiết thực đến phát triển bền vững. Họ đã mang tới những lời giải rất cụ thể cho những bài toán lớn của thời đại.

Ông Wagih Ahmed, Tổng Giám đốc L’Oréal Vietnam khẳng định khi phụ nữ được trao cơ hội, họ có thể tạo ra những thay đổi tích cực và trở thành nguồn cảm hứng cho các thế hệ sau.

Ba công trình - Ba lời giải cho tương lai bền vững

PGS.TS Tô Thị Mai Hương theo đuổi một hướng đi đột phá nhằm ứng phó biến đổi khí hậu trong nông nghiệp. Sử dụng công nghệ chỉnh sửa gen chính xác prime editing để chèn các trình tự tăng cường phiên mã ngắn (STEs), nghiên cứu của chị hướng tới tối ưu hóa phân bổ carbon trong cây lúa và giảm dịch tiết rễ. Nhờ đó, hệ vi sinh vật vùng rễ được cải thiện, góp phần cắt giảm phát thải mê-tan – loại khí nhà kính mạnh thường sinh ra trong điều kiện kỵ khí. Đây là bước tiến quan trọng hướng tới tạo ra giống lúa vừa năng suất cao, vừa “nhẹ” khí nhà kính, mở ra giải pháp bền vững cho nông nghiệp Việt Nam.

Trong khi đó, PGS.TS Phạm Kim Ngọc tập trung vào bài toán năng lượng của trí tuệ nhân tạo - lĩnh vực đang tiêu thụ điện năng khổng lồ. Nghiên cứu về kiến trúc tính toán trong bộ nhớ (In-Memory Computing) và phát triển memristor, đặc biệt là trở nhớ tự chỉnh lưu (SRM), của chị bao quát từ vật liệu đến linh kiện và vi mạch. Mục tiêu là xây dựng hệ thống phần cứng AI tích hợp cao, xử lý song song hiệu quả, mô phỏng cơ chế học của não bộ và tiết kiệm năng lượng vượt trội. Đây là hướng đi đầy triển vọng giúp Việt Nam tham gia sâu hơn vào lĩnh vực bán dẫn và công nghệ AI.

TS Lê Linh, nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Stanford (Hoa Kỳ), lại theo đuổi lời giải cho bài toán lưu trữ năng lượng – nền tảng của chuyển dịch năng lượng toàn cầu. Nghiên cứu của chị tập trung vào cải tiến pin Lithium–Lưu huỳnh (Li–S) nhằm đạt mật độ năng lượng khoảng 350 Wh/kg, vòng đời dài và độ ổn định cao. Bằng cách thiết kế chất điện giải lỏng đa chức năng giúp hạn chế dịch chuyển polysulfide và ổn định lithium kim loại, kết hợp thực nghiệm và mô phỏng, nghiên cứu đưa công nghệ Li–S tiến gần hơn tới khả năng ứng dụng đại trà.

Phát biểu tại buổi lễ, ông Wagih Ahmed, Tổng Giám đốc L’Oréal Vietnam, nhấn mạnh: “Thế giới cần khoa học, và khoa học cần phụ nữ.” Ông cho biết L’Oréal Vietnam đã kiên trì thực hiện sứ mệnh tôn vinh và hỗ trợ những nhà khoa học nữ tài năng từ năm 2009, qua đó đề cử thành công 3 nhà khoa học nữ Việt Nam cho Giải thưởng Quốc tế danh giá. Ông khẳng định khi phụ nữ được trao cơ hội, họ có thể tạo ra những thay đổi tích cực và trở thành nguồn cảm hứng cho các thế hệ sau.

Ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam khẳng định sự hợp tác giữa UNESCO và L’Oréal hơn một thập kỷ qua xuất phát từ niềm tin rằng khoa học là “ngôn ngữ chung của nhân loại” và chỉ thực sự phát huy tối đa khi phụ nữ được trao quyền bình đẳng. Ông nhấn mạnh hỗ trợ khoa học nữ không phải là biểu trưng mà là “khoản đầu tư cho tương lai chung”.

Những thành công của PGS.TS Hồ Thị Thanh Vân và Nguyễn Thị Hiệp – hai nhà khoa học từng nhận Giải thưởng Quốc tế L’Oréal International Rising Talents năm 2022 và 2018 tiếp tục khẳng định tiềm năng của phụ nữ Việt Nam khi rào cản giới được gỡ bỏ.

Vinh danh những trí tuệ làm nên tương lai khoa học Việt Nam

Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh, Chủ tịch Hội đồng Giám khảo Lễ trao giải L’Oréal – UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học 2025, khẳng định trách nhiệm và niềm tự hào khi mỗi năm hội đồng tiếp nhận hàng loạt hồ sơ xuất sắc từ các nhà khoa học nữ trên khắp Việt Nam. Mỗi hồ sơ, theo ông, là một câu chuyện về “đam mê, sự kiên trì và trí tuệ”, phản ánh những cống hiến thầm lặng nhưng to lớn cho khoa học.

Quá trình đánh giá năm 2025 đặc biệt gay gắt do chất lượng đề tài vượt trội. Hội đồng đã trải qua nhiều vòng thẩm định nghiêm túc, khách quan để lựa chọn những nhà khoa học xứng đáng nhất. Giáo sư Châu Văn Minh nhấn mạnh mỗi suất học bổng không chỉ là hỗ trợ tài chính mà còn là “niềm tin và động lực” để các nhà khoa học nữ vượt qua giới hạn, biến ý tưởng thành hiện thực.

Tại buổi lễ, hội đồng chính thức vinh danh ba nhà khoa học xuất sắc:

- PGS.TS Tô Thị Mai Hương với nghiên cứu giảm phát thải khí nhà kính trên cây lúa;

- PGS.TS Phạm Kim Ngọc với nghiên cứu chế tạo linh kiện, vi mạch trở nhớ ứng dụng làm khớp thần kinh nhân tạo;

- TS Lê Linh với nghiên cứu phát triển vật liệu tiên tiến cho pin Lithium - Lưu huỳnh.

Giáo sư Châu Văn Minh khẳng định: “Các bạn là tương lai của khoa học Việt Nam”, đồng thời gửi lời cảm ơn chân thành tới L’Oréal và UNESCO vì tầm nhìn và sự cam kết đối với việc thúc đẩy vai trò của phụ nữ trong khoa học.

Lễ trao học bổng quốc gia L’Oréal – UNESCO năm 2025 tiếp tục mở ra những hành trình mới cho các nhà khoa học được vinh danh. Từ cánh đồng lúa, phòng thí nghiệm chip đến các dự án pin thế hệ mới, trí tuệ và đam mê của họ đang góp phần thiết lập nền tảng cho một tương lai bền vững hơn của Việt Nam và thế giới./.

Thanh Phong