Phan Thị Ràng – người con gái bất khuất của vùng đất Hòn

Phan Thị Ràng sinh năm 1937 tại xã Lương Phi, huyện Tri Tôn (cũ), tỉnh An Giang. Lớn lên trong một gia đình có truyền thống cách mạng, chị sớm giác ngộ lý tưởng, tham gia hoạt động từ khi mới 13 tuổi trong phong trào Thiếu niên cứu quốc. Bằng sự nhanh nhẹn, gan dạ, chị được giao nhiều nhiệm vụ quan trọng: làm giao liên, vận động quần chúng, tổ chức thanh niên tham gia kháng chiến. Đồng đội gọi chị bằng cái tên thân mật Tư Phùng.

Đầu năm 1962, quân địch mở chiến dịch quy mô lớn nhằm triệt phá căn cứ Ba Hòn. Trong những ngày ác liệt ấy, chị Sứ trực tiếp bám dân, bám núi, kiên cường chiến đấu cùng du kích địa phương. Trên đường làm nhiệm vụ, chị bị sa vào tay địch, phải chịu những đòn tra tấn tàn khốc. Dù bị dày vò cả thể xác lẫn tinh thần, chị vẫn giữ vững khí tiết, không hề hé lộ bí mật cách mạng. Ngày 9/1/1962, chị hy sinh anh dũng ở tuổi 25, để lại hình ảnh bất khuất, trở thành biểu tượng của người phụ nữ miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ.
Năm 1994, Nhà nước truy tặng cho chị danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Cái tên Phan Thị Ràng, chị Sứ, kể từ đó được khắc sâu trong ký ức nhân dân cả nước.

Di tích Mộ chị Sứ tưởng nhớ người phụ nữ anh hùng.

Từ hiện thực bi tráng đến tượng đài văn chương
Câu chuyện hy sinh của chị Sứ nhanh chóng được khắc họa qua ngòi bút nhà văn Anh Đức. Tiểu thuyết Hòn Đất, viết trong giai đoạn 1964–1965 và xuất bản năm 1966, đã trở thành một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn học cách mạng miền Nam.
Nhân vật chính – chị Sứ – được xây dựng từ nguyên mẫu Phan Thị Ràng, nhưng dưới bàn tay sáng tạo nghệ thuật, nhà văn đã khắc họa một hình tượng điển hình: dịu dàng mà kiên cường, giàu tình thương mà bất khuất trước quân thù. Hình ảnh chị Sứ trong tác phẩm là kết tinh phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam: sống vì lý tưởng, hy sinh vì đồng đội, vì nhân dân, vì độc lập tự do của Tổ quốc.
Hòn Đất không chỉ là câu chuyện chiến tranh. Đó còn là bản anh hùng ca về sức mạnh nhân dân, là minh chứng cho ý chí quật cường của miền Nam ruột thịt. Tác phẩm lan tỏa sâu rộng, được dịch ra nhiều thứ tiếng, để bạn bè quốc tế hiểu về cuộc kháng chiến chính nghĩa của nhân dân Việt Nam. Cùng với nhân vật chị Sứ, Hòn Đất đã góp phần đưa hình tượng phụ nữ anh hùng trở thành biểu tượng bất tử trong đời sống tinh thần dân tộc.
Nơi lưu giữ ký ức bi hùng
Khu di tích lịch sử – thắng cảnh Ba Hòn (Hòn Đất, Hòn Me, Hòn Quéo) trước đây thuộc xã Thổ Sơn, huyện Hòn Đất, tỉnh Kiên Giang (nay là xã Hòn Đất, tỉnh An Giang) là nơi ghi dấu sự kiện quân và dân ta kiên cường chống trả chiến dịch càn quét của địch đầu năm 1962. Đây chính là chiến trường gắn liền với sự hy sinh anh dũng của chị Sứ.
Đặt chân đến khu di tích hôm nay, du khách sẽ bắt gặp những địa điểm in đậm dấu tích lịch sử: Hang Hòn, nơi du kích từng bám trụ; mộ chị Sứ, nằm ngay chân núi, hướng ra cánh đồng và dòng người qua lại; tượng đài liệt sĩ và những tấm bia khắc tên gần một nghìn chiến sĩ đã hy sinh trong trận chiến giữ đất. Cảnh quan thiên nhiên hoang sơ với rừng cây, núi đá, hồ sen, những bậc tam cấp dẫn lên hang tạo nên không gian trang nghiêm, lắng đọng.
Không chỉ là nơi thờ tự, tưởng niệm, khu di tích còn trở thành điểm đến giáo dục truyền thống. Hằng năm, các đoàn học sinh, sinh viên, lực lượng vũ trang và nhân dân khắp nơi về dâng hương, ôn lại lịch sử. Những ngày kỷ niệm 9/1 – ngày chị Sứ hy sinh – luôn được tổ chức long trọng, để nhắc nhở thế hệ sau về tinh thần bất khuất của người anh hùng trẻ tuổi.
Khu di tích Hòn Đất hôm nay không chỉ lưu giữ dấu tích chiến trường xưa, mà còn là nơi hội tụ của lịch sử, văn hóa và văn học. Hình ảnh chị Sứ – Phan Thị Ràng và tiểu thuyết Hòn Đất đã vượt khỏi phạm vi một vùng đất, trở thành biểu tượng bất tử của tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất và sự hy sinh cao cả.
Đến với Hòn Đất là trở về với lịch sử, để thấy rằng độc lập, tự do hôm nay được đánh đổi bằng máu xương của biết bao thế hệ. Đó cũng là lời nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau phải biết trân trọng, giữ gìn, tiếp nối truyền thống cha anh, để ngọn lửa yêu nước và ý chí quật cường mãi cháy sáng trên mảnh đất phương Nam./.

Hà Giang