1. Lịch sử hình thành chính sách ưu đãi người có công với cách mạng

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Máu đào của các liệt sĩ ấy đã làm cho lá cờ cách mạng thêm đỏ chói. Sự hy sinh anh dũng của liệt sĩ đã làm cho đất nước ta nở hoa độc lập, kết quả tự do. Nhân dân ta đời đời ghi nhớ công ơn các liệt sĩ…”⁽¹⁾. Ngay từ những ngày đầu nước nhà mới giành được độc lập, Đảng, Nhà nước ta đã đặc biệt quan tâm đến công tác chăm sóc thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ. Văn bản đầu tiên đánh dấu sự hình thành của chính sách ưu đãi người có công là Sắc lệnh số 20/SL ngày 16/02/1947 do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ban hành quy định về chế độ hưu bổng thương tật, tiền tuất cho thân nhân tử sĩ. Sắc lệnh số 242/SL ngày 12-10-1948, đã bổ sung quy định tiêu chuẩn xác nhận thương binh, truy tặng “tử sỹ”, thực hiện chế độ “lương hưu thương tật” đối với thương binh, chế độ “tiền tuất” đối với gia đình liệt sĩ. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lấy ngày 27-7 hàng năm là “Ngày thương binh toàn quốc” và kêu gọi các tầng lớp nhân dân phát huy tinh thần “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ người trồng cây”, hết lòng giúp đỡ thương binh, gia đình liệt sỹ về vật chất cũng như về tinh thần một cách rất chân thành và cảm động. Kể từ đó đến nay, đã có hàng nghìn văn bản quy phạm pháp luật được ban hành về thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng phù hợp với từng giai đoạn lịch sử của đất nước.

Ngay sau ngày miền Bắc được giải phóng (1954), Đảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách, văn bản pháp luật quy định chế độ ưu đãi đối với thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ, với dân quân, du kích, thanh niên xung phong bị thương tật... với cán bộ tiền khởi nghĩa, Anh hùng lực lượng vũ trang, Anh hùng lao động, người có công giúp đỡ cách mạng.

Khi đất nước đã hoàn toàn thống nhất, bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội, Đảng và Nhà nước ta vẫn xác định công tác thương binh, liệt sỹ là một trong những vấn đề lớn, quan trọng của đất nước ta, khởi đầu là Chỉ thị số 223/CT-TW ngày 8-7-1975 của Ban Bí thư Trung ương Đảng xác định yêu cầu nhiệm vụ của công tác thương binh, liệt sĩ sau chiến tranh. Cụ thể hoá quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước ta đã ban hành, bổ sung, sửa đổi nhiều văn bản pháp luật ưu đãi đối với người có công, khắc phục một số bất hợp lý, giải quyết một khối lượng lớn công việc do hậu quả của chiến tranh để lại, hình thành một hệ thống văn bản pháp quy có hiệu lực thực hiện thống nhất trong cả nước, phục vụ cho yêu cầu của giai đoạn mới.

Cùng với sự đổi mới của đất nước trong quá trình thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá, công tác ưu đãi người có công với cách mạng được Đảng, Nhà nước ta tiếp tục quan tâm. Văn kiện các Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, VII, VIII trong thời kỳ đổi mới của đất nước đã xác định rõ: Coi phát triển kinh tế là cơ sở và tiền đề để thực hiện các chính sách xã hội, thực hiện tốt chính sách xã hội là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế, và quan tâm chăm sóc thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ và người có công với cách mạng... vừa là trách nhiệm của Nhà nước, vừa là trách nhiệm của nhân dân,... Công tác ưu đãi người có công được Đảng định hướng và chỉ đạo các cấp, các ban, ngành chức năng phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, thực hiện nghiêm túc các chính sách, chế độ của Đảng và Nhà nước đối với thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sỹ và gia đình có công với cách mạng, tìm nhiều biện pháp tích cực nhằm giải quyết công ăn việc làm, ổn định đời sống, chăm sóc con em, bố mẹ liệt sỹ già yếu cô đơn; đặc biệt, cần thể hiện tinh thần ưu tiên, ưu đãi chăm sóc thương binh, gia đình liệt sỹ trong khi thực hiện các chính sách kinh tế, văn hoá, xã hội của Đảng và Nhà nước; đảm bảo đời sống cho những người có công với đất nước và cách mạng; bồi dưỡng và tạo điều kiện cho con em người có công với cách mạng tiếp nối sự nghiệp của cha anh.

Công tác ưu đãi người có công với cách mạng đã trở thành nguyên tắc Hiến định và được ghi nhận trang trọng tại Chương V, Điều 67 của Hiến pháp năm 1992: “Thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sỹ được hưởng các chính sách ưu đãi của Nhà nước. Thương binh được tạo điều kiện phục hồi chức năng lao động, có việc làm phù hợp với sức khoẻ và đời sống ổn định. Những người và gia đình có công với nước được khen thưởng, chăm sóc”. Nguyên tắc này đã được thể chế trong Pháp lệnh ưu đãi người hoạt động cách mạng, liệt sỹ và gia đình liệt sỹ, thương binh, bệnh binh, người hoạt động kháng chiến, người có công giúp đỡ cách mạng (gọi tắt là Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng) do Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ban hành ngày 10-9-1994, và được quy định cụ thể tại Nghị định số 28/CP ngày 29-4-1995 của Chính phủ. Đây là một bước tiến dài trong việc pháp điển hoá pháp luật ưu đãi người có công với cách mạng, là sự kế thừa, chọn lọc và phát triển những bài học trong thời gian qua với một hệ thống trên 1.400 văn bản quy định về chính sách ưu đãi đối với người có công với cách mạng.

Với việc ban hành Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng, nhiều vấn đề còn tồn tại trong chính sách ưu đãi trước đây được điều chỉnh phù hợp với tình hình mới, như việc áp dụng thống nhất mức trợ cấp giữa thương binh hưởng lương và thương binh hưởng sinh hoạt phí khi bị thương; giữa thương binh đang công tác hay nghỉ hưu với thương binh về địa phương có cùng tỷ lệ thương tật; thực hiện công bằng trong chính sách giữa người có công thoát ly và không thoát ly, căn bản tách chế độ ưu đãi tồn tại từ mấy chục năm trong chính sách bảo hiểm xã hội chuyển sang chính sách ưu đãi xã hội (như thâm niên kháng chiến, phụ cấp đối với cán bộ Lão thành cách mạng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng Lao động...).

Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng đã nêu rõ một nguyên tắc chung là chế độ ưu đãi phù hợp với tình hình kinh tế-xã hội và được bảo đảm bằng ngân sách nhà nước. Các nội dung ưu đãi người có công với cách mạng được luật pháp hoá, trở thành một hệ thống chính sách trên nhiều mặt của đời sống của người có công (trợ cấp, phụ cấp, chăm sóc sức khỏe, cải thiện nhà ở, ưu đãi về giáo dục-đào tạo, về việc làm, ruộng đất, tín dụng, thuế...). Hàng loạt chính sách ưu đãi về kinh tế, xã hội đã được thực hiện như ưu đãi của Nhà nước về giáo dục và đào tạo, miễn giảm thuế trong sản xuất kinh doanh, ưu tiên giao đất sản xuất, cải thiện về nhà ở, đất ở, chăm sóc sức khoẻ..., các chương trình lồng ghép như xoá đói giảm nghèo, việc làm... đã hỗ trợ thiết thực cho người có công với cách mạng nỗ lực vươn lên, ổn định đời sống.

Có thể nói, từ năm 1986, Nhà nước ta đã đề ra nhiều văn bản luật về chính sách ưu đãi đối với người có công, trong đó nổi bật nhất là việc ban hành Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng và Pháp lệnh Quy định danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam anh hùng” năm 1994. Đây là hai văn bản pháp luật nhằm thể chế hóa Hiến pháp năm 1992, đánh dấu sự tiến bộ trong hệ thống chính sách ưu đãi xã hội đối với người có công, cùng với các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành hai pháp lệnh này tạo thành hệ thống pháp luật tương đối đồng bộ, đầy đủ về ưu đãi người có công.

 Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng đã được sửa đổi, bổ sung nhiều lần để hoàn thiện chính sách người có công với cách mạng, giúp chính sách đi vào cuộc sống, giải quyết tốt hơn những vấn đề còn tồn tại từ thực tiễn triển khai chính sách:

(i) Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng năm 1994 đã được tham mưu, đề xuất sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với điều kiện mới và quá trình cải cách hành chính vào các năm 1998, 2000;

(ii) Năm 2005, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng số 26/2005/PL-UBTVQH11 thay thế Pháp lệnh Ưu đãi năm 1994;

(iii) Năm 2012, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh số 04/2012/PL-UBTVQH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng năm 2005.

(iv) Năm 2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng số 02/2020/UBTVQH14 (thay thế Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng năm 2005 và 2012). Đến thời điểm này, đây là văn bản có giá trị pháp lý cao nhất, quy định đầy đủ nhất về chính sách ưu đãi người có công với cách mạng.

2. Tình hình triển khai và kết quả thực hiện chính sách ưu đãi người có công

Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện hành quy định và hướng dẫn triển khai thực hiện là Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng số 02/2020/UBTVQH14 ngày 09/12/2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Nghị định số 131/2021/NĐ-CP ngày 30/12/2021 của Chính phủ quy định chi tiết và biện pháp thi hành Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng và một số thông tư hướng dẫn của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ).

Từ những chính sách đơn giản ban đầu cho số ít đối tượng người có công, đến nay, đã có 12 diện đối tượng được quy định tại Pháp lệnh. Điều kiện xem xét công nhận đối tượng đã được sửa đổi, bổ sung mở rộng nhằm đảm bảo xác nhận đúng và không bỏ sót đối tượng như xác nhận liệt sĩ, thương binh, người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học,… và mở rộng đối tượng là thân nhân, người có quyền lợi liên quan được hưởng chế độ theo pháp luật ưu đãi người có công với cách mạng, như thân nhân liệt sĩ, con đẻ của người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học, người thờ cúng… Đồng thời, hệ thống pháp luật cũng đã quy định và hướng dẫn, tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ, đầy đủ các chế độ ưu đãi từ chế độ trợ cấp, phụ cấp đến các chế độ ưu đãi khác về bảo hiểm y tế, điều dưỡng, phục hồi sức khỏe, cấp phương tiện trợ giúp, dụng cụ chỉnh hình, phương tiện, thiết bị phục hồi chức năng, giáo dục-đào tạo, hỗ trợ cải thiện nhà ở, miễn hoặc giảm tiền sử dụng đất, vay vốn, miễn hoặc giảm thuế…

Thực hiện Chỉ thị số 14-CT/TW ngày 19/7/2017 của Ban Bí thư, đến năm 2020 đã giải quyết cơ bản hồ sơ tồn đọng theo Quy trình giải quyết hồ sơ tồn đọng đề nghị xác nhận người có công bảo đảm công khai minh bạch. Công tác xác nhận người có công với cách mạng được triển khai và phân cấp theo đúng quy trình, quy định của pháp luật, có sự phối hợp chặt chẽ của các cấp, các ngành, các cơ quan chức năng, huy động trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Qua 6 năm triển khai giải quyết hồ sơ tồn đọng, đã giải quyết được căn bản trên 7.000 hồ sơ, trong đó, trình Thủ tướng Chính phủ công nhận và cấp bằng Tổ quốc ghi công đối với hơn 2.400 liệt sĩ, hơn 2.700 thương binh, người hưởng chính sách như thương binh, góp phần khắc phục được tiêu cực trong quá trình thực hiện chính sách người có công. Những hồ sơ không đủ điều kiện trả về địa phương cũng được trả lời một cáchthấu tình, đạt lý.

Hiện nay, cả nước có trên trên 9,2 triệu người có công và thân nhân người có công với cách mạng, có khoảng 1,1 triệu người có công được hưởng trợ cấp hàng tháng. Mức chuẩn trợ cấp, phụ cấp ưu đãi người có công được điều chỉnh tăng phù hợp với lộ trình điều chỉnh tăng mức tiền lương cơ sở. Năm 2019 mức chuẩn trợ cấp là 1.624.000 đồng, đến nay mức chuẩn trợ cấp ưu đãi người có công là 2.789.000 đồng (qua 5 năm tăng 72%), cao hơn mức lương cơ sở của cán bộ, công chức. Hằng năm, nhà nước dành trên 30 nghìn tỷ đồng chi chế độ đối với người có công với cách mạng; Chủ tịch nước tặng gần 1.000 tỷ đồng tặng quà cho người có công vào dịp tết Nguyên đán và dịp kỷ niệm ngày thương binh - liệt sĩ.

Mỗi năm đã giải quyết chế độ trợ cấp một lần cho 10.000-12.000 trường hợp; trên 600.000 lượt người có công được điều dưỡng luân phiên; hỗ trợ giáo dục cho trên 54.000 lượt người (trong đó gần 28.000 người đang hưởng trợ cấp hàng tháng và trên 26.000 người hưởng trợ cấp một lần); trên 1.800.000 đối tượng người có công được Nhà nước mua bảo hiểm y tế (ngoài thân nhân người có công đã được Nhà nước mua bảo hiểm y tế theo quy định của Luật Bảo hiểm y tế). Có khoảng 49.000 người có công và con của họ được hỗ trợ đào tạo nghề trình độ sơ cấp, dưới 3 tháng, trong đó có trên 24.000 người được đào tạo nghề nông nghiệp và 25.000 người được đào tạo nghề phi nông nghiệp. Bộ Quốc phòng đã tiếp nhận hàng ngàn người là con của thương binh, con bệnh binh nặng vào làm việc tại các cơ quan, doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng.

Về hỗ trợ nhà ở đối với người có công với cách mạng, giai đoạn 2013-2020, với hơn 10 nghìn tỷ đồng từ nguồn ngân sách Trung ương đảm bảo, cả nước đã hoàn thành việc hỗ trợ xây mới và sửa chữa cho 393.707 hộ người có công với cách mạng theo Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg. Thực hiện Quyết định số 21/2024/QĐ-TTg, các địa phương đã lập, phê duyệt Đề án người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ cần hỗ trợ về nhà ở theo quy định với tổng số 43.493 hộ (gồm 17.495 hộ xây mới và 25.998 hộ sửa chữa), tương ứng khoảng 1.673 tỷ đồng hỗ trợ từ ngân sách trung ương và khoảng 158 tỷ đồng hỗ trợ từ ngân sách địa phương. Qua tổng hợp báo cáo của các địa phương, từ khi Quyết định số 21/2024/QĐ-TTg có hiệu lực thi hành (ngày 09/01/2025) đến hết ngày 27/7/2025, cả nước đã thực hiện hỗ trợ cho 34.722 hộ/43.493 hộ của tổng Đề án, đạt 79,8%; đạt 94,2% theo số liệu rà soát thực tế[1]. Theo đó, còn lại 2.147 hộ chưa khởi công. Nguồn vốn ngân sách trung ương được phân bổ để thực hiện Đề án là 1.940 tỷ đồng đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê duyệt.

Cả nước có 62 cơ sở nuôi dưỡng, điều dưỡng được đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và bố trí nhân sự đủ để đáp ứng cơ bản yêu cầu chăm sóc, điều dưỡng người có công, nhất là thương binh nặng, đang nuôi dưỡng tập trung hơn 1.000 người có công được nuôi dưỡng tập trung và điều dưỡng luân phiên hơn 600.000 lượt đối tượng người có công/năm. Theo Quyết định số 1007/QĐ-TTg ngày 30/8/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch hệ thống cơ sở xã hội nuôi dưỡng, điều dưỡng người có công với cách mạng thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, trong đó đến năm 2030 phát triển 08 cơ sở mới. Tổng số là 70 cơ sở, trong đó có 08 cơ sở trực thuộc Bộ Nội vụ, 62 cơ sở trực thuộc địa phương.

Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin được khẩn trương triển khai từ năm 2013 với nhiều giải pháp đồng bộ, thiết thực như rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ, lập bản đồ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; xây dựng cơ sở dữ liệu về liệt sĩ; xây dựng quy trình xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin; chuyển trọng tâm tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở địa bàn trong nước và tăng cường hợp tác quốc tế...

Từ năm 2012 đến năm 2022, toàn quốc đã tìm kiếm, quy tập được 18.583 hài cốt liệt sĩ, trong đó: từ Lào: 2.988 hài cốt, Campuchia: 6.499 hài cốt, trong nước: 9.096 hài cốt;  tiếp nhận: 52.723 mẫu (44.094 mẫu hài cốt liệt sĩ và 8.629 mẫu thân nhân liệt sĩ), đã giám định ADN: 24.987 mẫu (20.025 mẫu hài cốt và 4.962 mẫu thân nhân liệt sĩ). Qua phân tích, so sánh, đối chiếu ADN giữa mẫu hài cốt và mẫu thân nhân liệt sĩ đã xác định danh tính đối với 1.457 hài cốt liệt sĩ, báo tin cho thân nhân và chỉnh sửa thông tin ghi trên bia mộ liệt sĩ. Thông qua thông tin về đồng đội, đơn vị, thân nhân liệt sĩ, thông tin về nơi hy sinh, nơi an táng ban đầu, thông tin về nơi quy tập hài cốt liệt sĩ, các địa phương, cơ quan, đơn vị đã xác định bằng phương pháp thực chứng được danh tính đối với 4.239 hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin.

Việc xây dựng, nâng cấp, tu bổ mộ liệt sĩ, nghĩa trang liệt sĩ, công trình ghi công liệt sĩ được quan tâm đầu tư. Cả nước có trên 3.000 nghĩa trang liệt sĩ và trên 4.000 các công trình ghi công liệt sĩ. Bên cạnh nguồn ngân sách địa phương và xã hội hóa, hàng năm Nhà nước đều bố trí một phần kinh phí từ ngân sách Trung ương để xây dựng, tu bổ, sủa chữa, nâng cấp mộ liệt sĩ, nghĩa trang liệt sĩ, các công trình ghi công liệt sĩ.

Bên cạnh đó, đã triển khai các chính sách ưu đãi trong giáo dục đào tạo đối với thân nhân người có công; chăm sóc sức khoẻ, phục hồi chức năng, cấp phương tiện trợ giúp, dụng cụ chỉnh hình; vay vốn, hỗ trợ các cơ sở sản xuất kinh doanh của thương bệnh binh và người có công với cách mạng...; Cổng thông tin điện tử về liệt sĩ, mộ liệt sĩ và nghĩa trang liệt sĩ được đông đảo người dân và thân nhân liệt sĩ truy cập với hàng nghìn lượt truy cập/ngày, qua đó hàng trăm thân nhân liệt sĩ tìm được mộ liệt sĩ, hàng nghìn thân nhân liệt sĩ thăm viếng mộ liệt sĩ, nghĩa trang liệt sĩ ngay tại gia đình…Tích cực triển khai thực hiện chính sách đối với người tham gia kháng chiến, chiến tranh bảo vệ tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế; tổng kết việc thực hiện chính sách đối với dân công hoả tuyến; thực hiện chế độ hỗ trợ và đãi ngộ đối với người Việt Nam có công với cách mạng, người tham gia kháng chiến bảo vệ tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế đang định cư ở nước ngoài.

3. Giải pháp hoàn thiện chính sách ưu đãi người có công trong bối cảnh mới

Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng nhấn mạnh “Tăng cường quản lý phát triển xã hội, bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội, tính bền vững trong các chính sách xã hội, nhất là phúc lợi xã hội, an ninh xã hội, an ninh con người”, do đó  cần có một hệ thống chính sách xã hội toàn diện, bao trùm, bền vững, hài hoà với trình độ phát triển kinh tế, dựa trên đảm bảo quyền an sinh của người dân; giải quyết hài hoà các quan hệ xã hội giữa người với người, giữa các nhóm cộng đồng dân cư, giữa con người trong quan hệ với môi trường tự nhiên.

Sau gần 40 năm đổi mới, kinh tế Việt Nam đã phát triển ở một trình độ cao hơn, cùng với mức sống người dân được cải thiện, tỷ lệ nghèo giảm mạnh, an sinh xã hội ngày càng tiến bộ, các vấn đề và mục tiêu xã hội đã được giải quyết tốt hơn, tạo sự ổn định, đồng thuận xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030 đã xác định mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 sẽ trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Bối cảnh mới, mục tiêu mới sẽ đặt ra nhiều thách thức trong chính sách ưu đãi người có công. Vì vậy cần tập trung vào một số giải pháp trọng tâm để tiếp tục hoàn thiện và triển khai thực hiện hiệu quả chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, cụ thểnhư sau:

Một là, tiếp tục phát huy mạnh mẽ truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, "Đền ơn đáp nghĩa". Quán triệt sâu sắc và triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Chỉ thị số 14-CT/TW của Ban Bí thư về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng đối với công tác người có công với cách mạng; Nghị quyết số 42-NQ/TW ngày 24/11/2023 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chính sách xã hội, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới; Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng và các văn bản hướng dẫn. Xác định việc chăm lo, thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng là bổn phận, nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài của cả hệ thống chính trị và của toàn xã hội.

Hai là, cần khẩn trương nghiên cứu, đề xuất nội dung sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng và các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn triển khai thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng đồng bộ, khả thi.

Thời gian qua, thực hiện nhiệm vụ được Chính phủ giao⁽⁶⁾, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ) đã nghiên cứu, hoàn thiện hồ sơ trình Chính phủ ký ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 131/2021/NĐ-CP ngày 30/12/2021 của Chính phủ quy định chi tiết và biện pháp thi hành Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng. Tuy nhiên, từ ngày 01/7/2025, cả nước triển khai mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp đánh dấu sự thay đổi căn bản so với mô hình chính quyền địa phương 03 cấp trước đây, nội dung của Nghị định số 131/2021/NĐ-CP ngày 30/12/2021 của Chính phủ cần được rà soát, chỉnh lý hoàn thiện, bên cạnh đó cần rà soát, cập nhật kịp thời mô hình tổ chức cũng như chức năng, nhiệm vụ của chính quyền các cấp tổ chức, triển khai thực hiện phù hợp.

Ngoài ra, cần thiết sớm đặt nền móng, nghiên cứu xây dựng và ban hành Luật Ưu đãi người công với cách mạng để thực hiện tốt hơn chính sách ưu đãi đối với người có công và thân nhân người có công, hoàn thiện hệ thống pháp luật ưu đãi người có công với cách mạng, thể hiện tầm quan trọng của pháp luật ưu đãi người có công với cách mạng trong hệ thống pháp luật Việt Nam cũng như trong đời sống xã hội.

Ba là, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với công tác chăm sóc người có công, tiếp tục chú trọng công tác cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số lĩnh vực ưu đãi người có công với cách mạng. Để lĩnh vực ưu đãi người có công có thể tiếp cận nhanh hơn, gần hơn với người thụ hưởng chính sách cũng như hiện đại, khoa học hơn trong vận hành và thực hiện các nhiệm vụ công tác, cần sớm hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về người có công với cách mạng đáp ứng yêu cầu quản lý, sử dụng cũng như khai thác thông tin phục vụ công tác ưu đãi người có công với cách mạng trong giai đoạn mới.

Tiếp tục nghiên cứu bổ sung các thủ tục có thể triển khai trên môi trường điện tử nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong giải quyết chính sách đối với người có công với cách mạng, thân nhân người có công với cách mạng cũng như phù hợp với cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Việc số hóa hồ sơ người có công, tài liệu lưu trữ đang trở nên vô cùng cần thiết và cần sớm được triển khai để đáp ứng yêu cầu mới trong công tác quản lý.

TS Bùi Sỹ Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Người có công, Bộ Nội vụ