Sự kiện có sự tham dự của Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres, Chủ tịch nước Lương Cường cùng lãnh đạo cấp cao của khoảng 110 quốc gia, đại diện các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp công nghệ toàn cầu, cùng hàng nghìn đại biểu trong nước và quốc tế. Đây là dấu mốc lịch sử, mở ra kỷ nguyên mới cho hợp tác quốc tế về quản trị không gian mạng, thể hiện vai trò ngày càng lớn của Việt Nam trên trường quốc tế trong việc thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, thượng tôn pháp luật và hợp tác vì hòa bình, an ninh, phát triển bền vững.

Công ước Hà Nội - Biểu tượng của đoàn kết và thượng tôn pháp luật

Phát biểu khai mạc buổi lễ, Chủ tịch nước Lương Cường nhiệt liệt chào mừng các đại biểu đến với Thủ đô Hà Nội - “Thành phố vì Hòa bình” - và nhấn mạnh ý nghĩa lịch sử của sự kiện: “Công ước Hà Nội không chỉ là một văn kiện pháp lý toàn cầu, mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết quốc tế trong kỷ nguyên số.”

Theo Chủ tịch nước, không gian mạng vừa là không gian mới của phát triển, vừa là mặt trận mới của an ninh toàn cầu, nơi cơ hội và thách thức đan xen. Sự phát triển vượt bậc của công nghệ số đang mở ra tiềm năng to lớn, song song với đó là sự gia tăng nhanh chóng của các hoạt động tội phạm mạng - từ tấn công hệ thống dữ liệu, đánh cắp thông tin cá nhân đến thao túng hạ tầng trọng yếu. Mỗi năm, thiệt hại kinh tế toàn cầu do tội phạm mạng gây ra lên tới hàng nghìn tỷ USD.

Từ thực tiễn ấy, Chủ tịch nước khẳng định việc hình thành Công ước Hà Nội là “minh chứng sống động cho tinh thần đối thoại thay vì đối đầu, hợp tác thay vì chia rẽ”.

Chủ tịch nước Lương Cường cũng gửi đi ba thông điệp cốt lõi của Công ước Hà Nội:

Thứ nhất, khẳng định cam kết định hình trật tự, bảo đảm an toàn, an ninh trong không gian mạng trên cơ sở luật pháp quốc tế. Công ước tạo ra một sân chơi bình đẳng, một bộ quy tắc ứng xử chung, giúp ngăn chặn các hành vi tùy tiện và bảo vệ chủ quyền số của các quốc gia.

Thứ hai, đề cao tinh thần chia sẻ, đồng hành và hỗ trợ lẫn nhau. Cuộc chiến chống tội phạm mạng không thể thành công nếu thiếu sự hợp tác chặt chẽ. Công ước nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực, chia sẻ thông tin, hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ, đặc biệt là cho các nước đang phát triển.

Thứ ba, nhấn mạnh mục tiêu cao nhất là vì người dân. Mọi nỗ lực công nghệ và pháp lý đều phải hướng đến việc bảo vệ quyền lợi, sự an toàn và riêng tư của công dân, đảm bảo rằng không ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình số hóa.

Chủ tịch nước Lương Cường đồng thời kêu gọi các quốc gia sớm phê chuẩn Công ước, khẳng định: “Việt Nam tự hào khi Hà Nội - thủ đô của một đất nước vươn lên từ tro tàn chiến tranh - được chọn làm nơi khởi đầu kiến tạo không gian mạng hòa bình, hợp tác và tin cậy.”

Chiều tối cùng ngày, trong buổi tiếp Trưởng đoàn các nước tham dự Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm đã một lần nữa khẳng định tầm vóc của sự kiện. Tổng Bí thư đánh giá cao sự tham dự đông đảo của đại diện hơn 100 quốc gia và các tổ chức quốc tế, coi đây là minh chứng sinh động cho tinh thần đoàn kết quốc tế trước thách thức chung của nhân loại; đồng thời nhấn mạnh, việc Hà Nội được chọn là nơi mở ký Công ước là sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế đối với những đóng góp tích cực và có trách nhiệm của Việt Nam trong việc thúc đẩy hòa bình và an ninh thế giới. Tổng Bí thư tin tưởng rằng, Công ước Hà Nội sẽ “đánh dấu một chương mới trong hợp tác và quản trị mạng toàn cầu, đưa không gian mạng trở thành không gian của luật pháp, của sự hợp tác và phát triển”.

Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến những biến động sâu sắc - từ cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn đến các mối đe dọa an ninh phi truyền thống - Tổng Bí thư nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ gìn hòa bình, ổn định, độc lập, chủ quyền quốc gia dựa trên luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc.

Tổng Bí thư cũng cam kết Việt Nam sẽ tiếp tục kiên định mục tiêu phát triển bền vững, tự chủ và hợp tác quốc tế, đóng góp tích cực vào việc xây dựng một không gian mạng an toàn, nhân văn, vì cuộc sống bình yên của mọi người dân.

 Từ khung pháp lý toàn cầu đến hành động thực tiễn

Thế giới đang chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của tội phạm mạng. Các vụ tấn công mạng có chủ đích, hành vi đánh cắp dữ liệu, lừa đảo tài chính, thao túng thông tin, và đặc biệt là các tội phạm xâm hại trẻ em trên không gian mạng diễn ra ngày càng tinh vi, có tổ chức và mang tính xuyên quốc gia. Thiệt hại kinh tế do tội phạm mạng gây ra cho nền kinh tế toàn cầu đã lên tới hàng nghìn tỷ đô la mỗi năm và dự kiến sẽ tiếp tục tăng mạnh. Quan trọng hơn, tội phạm mạng còn đe dọa đến sự ổn định chính trị, an ninh quốc gia và sự an toàn của mỗi người dân.

Không một quốc gia nào có thể đơn độc đối mặt và chiến thắng trong cuộc chiến này. Sự khác biệt về hệ thống pháp luật, năng lực công nghệ và cơ chế phối hợp đã tạo ra những “khoảng trống” để tội phạm mạng lợi dụng. Nhận thức sâu sắc điều đó, cộng đồng quốc tế, với vai trò trung tâm của Liên hợp quốc, đã trải qua một quá trình đàm phán bền bỉ kéo dài 5 năm, với hàng chục phiên thảo luận và hàng nghìn ý kiến đóng góp. Kết quả của nỗ lực phi thường đó chính là sự ra đời của Công ước Hà Nội – công cụ pháp lý đa phương toàn cầu đầu tiên và toàn diện nhất về chống tội phạm mạng.

Theo Báo cáo tổng quan của Liên hợp quốc, Công ước Hà Nội là văn kiện quốc tế có tính ràng buộc pháp lý đầu tiên nhằm đấu tranh chống tội phạm mạng. Công ước gồm 9 chương, 68 điều và một tài liệu giải thích kèm theo, quy định từ các nguyên tắc chung, hình sự hóa hành vi phạm tội mạng, hợp tác quốc tế đến cơ chế thực thi.

Những điểm mới và cốt lõi của Công ước bao gồm:

Chuẩn hóa các định nghĩa và tội danh: Công ước lần đầu tiên đưa ra một hệ thống thuật ngữ chung về tội phạm mạng (hệ thống ICT, dữ liệu điện tử, tiền kỹ thuật số…) và hình sự hóa 10 nhóm hành vi phạm tội phổ biến, từ “tội phạm trên môi trường mạng” (như truy cập bất hợp pháp, can thiệp dữ liệu) đến “tội phạm sử dụng môi trường mạng” (như lừa đảo, lạm dụng tình dục trẻ em, rửa tiền). Điều này tạo ra sự thống nhất trong nhận thức và áp dụng pháp luật giữa các quốc gia.

Thiết lập cơ chế hợp tác quốc tế hiệu quả: Đây là xương sống của Công ước. Chương V quy định chi tiết về các biện pháp hợp tác quốc tế như dẫn độ, chuyển giao người bị kết án, tương trợ tư pháp trong việc truy cập và thu thập bằng chứng điện tử, điều tra chung và thu hồi tài sản. Đặc biệt, việc thành lập mạng lưới các điểm liên lạc 24/7 tại mỗi quốc gia thành viên sẽ đảm bảo khả năng phản ứng nhanh chóng, kịp thời trước các sự cố và yêu cầu phối hợp khẩn cấp.

Trao quyền cho cơ quan thực thi pháp luật: Công ước cung cấp các công cụ pháp lý cần thiết để các cơ quan chức năng có thể điều tra hiệu quả trong môi trường số, chẳng hạn như quyền yêu cầu bảo quản nhanh dữ liệu, khám xét và thu giữ bằng chứng điện tử, can thiệp vào các luồng dữ liệu khi có đủ căn cứ pháp lý. Các biện pháp này được thực hiện với điều kiện tiên quyết là phải tôn trọng quyền con người.

Cân bằng giữa an ninh và quyền con người: Công ước khẳng định mạnh mẽ rằng mọi biện pháp phòng, chống tội phạm mạng phải tuân thủ các nghĩa vụ quốc tế về quyền con người, bao gồm quyền tự do ngôn luận, quyền riêng tư và các quyền tự do cơ bản khác.

Thúc đẩy phòng ngừa và hỗ trợ kỹ thuật: Công ước không chỉ tập trung vào việc “chống” mà còn chú trọng đến “phòng ngừa”. Các biện pháp như nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường hợp tác công - tư, và đặc biệt là hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo, xây dựng năng lực cho các nước đang phát triển được xem là yếu tố then chốt để xây dựng một không gian mạng an toàn đồng đều trên toàn cầu.

Công ước sẽ chính thức có hiệu lực sau khi có 40 quốc gia phê chuẩn, mở ra một kỷ nguyên mới trong quản trị mạng toàn cầu dựa trên luật pháp.

Truyền thông quốc tế: Việt Nam - Hình mẫu về trách nhiệm và hợp tác

Tân Hoa xã (Trung Quốc) và Reuters (Anh) đều đánh giá đây là một bước đi “chưa từng có tiền lệ” và là “cột mốc quan trọng” trong nỗ lực của Liên hợp quốc. Các hãng tin này nhấn mạnh vai trò chủ động, trách nhiệm và năng lực tổ chức sự kiện quốc tế tầm cỡ của Việt Nam.

AFP (Pháp) mô tả Công ước Hà Nội là “khuôn khổ pháp lý toàn cầu đầu tiên”, có ý nghĩa then chốt trong cuộc chiến chống lại các loại tội phạm kỹ thuật số.

Chuyên trang phân tích Geopolitical Monitor (Canada) nhận định việc lựa chọn Hà Nội là nơi ký kết cho thấy “vai trò ngày càng nổi bật của Việt Nam trong hợp tác đa phương” và “vị thế ngoại giao đang lên” của đất nước.

Truyền thông Nga, Belarus, Nhật Bản và nhiều quốc gia khác cũng đồng loạt đưa tin, đánh giá cao tính bước ngoặt của Công ước và vai trò tiên phong của Việt Nam.

Các bài bình luận quốc tế đều thống nhất rằng, việc Việt Nam đăng cai Lễ mở ký Công ước Hà Nội đánh dấu sự trưởng thành về vị thế và uy tín quốc tế của đất nước, đồng thời thể hiện sự tin cậy của cộng đồng quốc tế đối với vai trò cầu nối, đối thoại và hợp tác của Việt Nam.

Giới chuyên gia cũng đưa ra những nhận định sâu sắc. Giáo sư Carl Thayer (Đại học New South Wales) cho rằng việc Việt Nam được chọn là nơi tổ chức là kết quả của chính sách ngoại giao đa phương thành công và vị thế an ninh mạng cao (thứ 17/194 quốc gia). Bà Xiaohong Li (Trưởng Văn phòng UNODC) đánh giá cao vai trò xây dựng, bao trùm của Việt Nam trong suốt 5 năm đàm phán, giúp thu hẹp khác biệt để đi đến đồng thuận. Chuyên gia Campuchia Thong Mengdavid nhấn mạnh Công ước là trụ cột pháp lý cho hợp tác kỹ thuật số, giúp hoàn thiện khung pháp lý chống khủng bố, rửa tiền và buôn người.

Sự quan tâm sâu rộng của truyền thông và giới chuyên gia quốc tế không chỉ phản ánh tầm quan trọng của Công ước mà còn là sự công nhận rõ ràng nhất đối với vị thế, uy tín và những đóng góp thực chất của Việt Nam vào các vấn đề chung của toàn cầu.

Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước Hà Nội về chống tội phạm mạng đã thành công tốt đẹp trên mọi phương diện, từ công tác tổ chức chuyên nghiệp, chu đáo đến nội dung sâu sắc và ý nghĩa chính trị to lớn. Sự kiện này đã mở ra một chương mới trong hợp tác quốc tế, kiến tạo một khuôn khổ pháp lý toàn cầu để xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh, nơi công nghệ phục vụ con người và không ai bị bỏ lại phía sau.

Đối với Việt Nam, việc đăng cai tổ chức thành công sự kiện và là quốc gia đầu tiên ký Công ước không chỉ là niềm tự hào mà còn là sự khẳng định mạnh mẽ cho đường lối đối ngoại đúng đắn của Đảng và Nhà nước. Đây là một “dấu ấn Hà Nội” lịch sử trong tiến trình hội nhập quốc tế sâu rộng, thể hiện một Việt Nam chủ động, tích cực và có trách nhiệm, sẵn sàng chung tay cùng cộng đồng quốc tế giải quyết những thách thức toàn cầu phức tạp nhất, vì hòa bình, ổn định và phát triển bền vững. Chặng đường thực thi Công ước phía trước còn nhiều thách thức, nhưng với cam kết chính trị mạnh mẽ và sự đồng lòng của quốc tế được khởi nguồn từ Hà Nội, chúng ta có quyền tin tưởng vào một tương lai số an toàn và công bằng hơn cho toàn nhân loại.

Đức Dương