Nhân dịp kỷ niệm 80 năm thành lập Bộ Nội vụ (28/8/1945 - 28/8/2025), việc ôn lại cuộc đời và những cống hiến to lớn của đồng chí Nguyễn Thọ Chân không chỉ là lời tri ân đối với một con người kiệt xuất, mà còn là sự nhắc nhớ đầy cảm xúc về cội nguồn những giá trị bền vững mà ngành đang kế thừa.

Từ vùng đất cách mạng đến người chiến sĩ kiên cường

Đồng chí Nguyễn Thọ Chân, bí danh Sáu Khanh (các bí danh khác: Phi, Hoan), sinh ngày 20/8/1922 tại làng Đông Phù, xã Đông Mỹ, huyện Thanh Trì, Hà Nội - một vùng quê giàu truyền thống cách mạng, nơi từng sản sinh ra nhiều trí thức lớn và nhà hoạt động cách mạng nổi bật.

Từ tuổi thanh xuân, ông đã là học sinh ưu tú của Trường trung học tư thục Thăng Long, một cái nôi đào tạo nhiều trí thức yêu nước. Không dừng lại ở việc tiếp thu tri thức, ông chủ động mở trường dạy học để vừa kiếm sống, vừa làm nơi hoạt động bí mật. Tại đây, ông tham gia nghiên cứu Chủ nghĩa Mác - Lênin, dấn thân vào phong trào Thanh niên Dân chủ, tổ chức Thanh niên phản đế, Thanh niên cứu quốc, và vinh dự đứng vào hàng ngũ của Đảng năm 1939, khi ông mới chỉ 17 tuổi.

Trong suốt những năm đầu cách mạng, ông là một cán bộ trẻ đầy nhiệt huyết, sớm giữ các vị trí quan trọng như Bí thư Tỉnh ủy Hà Đông, Bí thư Thành ủy Hà Nội. Tuy nhiên, tháng 4/1943, ông bị mật thám Pháp bắt, bị kết án 20 năm khổ sai và đày ra Côn Đảo – nơi từng là "địa ngục trần gian" của bao chiến sĩ cách mạng. Nhưng nhà tù không thể giam giữ lý tưởng. Tại Côn Đảo, ông cùng nhiều chiến sĩ kiên trung tiếp tục truyền bá lý luận cách mạng, tổ chức lực lượng, củng cố tinh thần đấu tranh.

Từ chiến khu về đô thị: Người chỉ huy phong trào Sài Gòn - Chợ Lớn

Sau Cách mạng Tháng Tám, ông trở lại đất liền, bắt tay ngay vào công tác xây dựng chính quyền cách mạng tại Nam Bộ. Ông tham gia Tỉnh ủy Gia Định, là Chủ nhiệm Tỉnh bộ Việt Minh, rồi giữ chức Bí thư Thành ủy Sài Gòn - một trong những vị trí quan trọng bậc nhất ở đô thị lớn và đầy rủi ro trong thời điểm bùng nổ xung đột với thực dân Pháp.

Trong những năm tháng sôi sục của cuộc kháng chiến chống Pháp (1946 - 1951), ông là linh hồn của phong trào đấu tranh chính trị, giữ vững phong trào cách mạng nội thành Sài Gòn - Chợ Lớn. Ông nhiều lần bị địch bắt, giam giữ tại Khám Lớn Sài Gòn, Khám Chí Hòa - nơi ông trở thành Bí thư Đảng ủy nhà tù, tổ chức học tập, cổ vũ tinh thần chiến đấu cho hàng ngàn chiến sĩ.

Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, ông được trao trả và tiếp tục đảm nhận các vị trí chủ chốt trong bộ máy nhà nước non trẻ. Đây là giai đoạn ông bắt đầu dấn thân sâu vào lĩnh vực chính sách xã hội, đặc biệt là lao động và thi đua.

Bộ trưởng Bộ Lao động - Người kiến tạo hệ thống an sinh xã hội trong thời bình

Từ năm 1974 đến 1981, đồng chí Nguyễn Thọ Chân được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Lao động, kiêm Bí thư Đảng đoàn Bộ. Trong bối cảnh đất nước mới thống nhất, đang trong giai đoạn hàn gắn vết thương chiến tranh và xây dựng chủ nghĩa xã hội, ông đã dồn hết tâm sức để xây dựng nền móng cho hệ thống chính sách lao động và an sinh xã hội nước nhà.

Tầm nhìn của ông thể hiện ở việc ưu tiên xây dựng chính sách việc làm, tổ chức lại hệ thống quản lý nhân lực, cải tiến quản lý tiền lương, đảm bảo quyền lợi người lao động. Dưới sự chỉ đạo của ông, Bộ Lao động không chỉ là cơ quan hành chính mà trở thành "nhà tổ chức chính sách xã hội", gắn kết trực tiếp với đời sống hàng chục triệu người dân - từ công nhân, nông dân đến cán bộ kháng chiến trở về.

Ông chính là người góp phần khơi nguồn cho những thiết chế đầu tiên về bảo hiểm xã hội, bảo hộ lao động, dạy nghề, phân bổ nhân công, tạo nên những trụ cột căn bản cho ngành Lao động - Thương binh và Xã hội phát triển sau này.

Trưởng Ban Thi đua Trung ương - Người khơi dậy sức mạnh thi đua yêu nước

Từ năm 1981 đến 1989, ông đảm nhiệm chức vụ Trưởng Ban Thi đua Trung ương, Phó Chủ tịch Hội đồng Thi đua toàn quốc. Đây cũng là giai đoạn đầu cả nước đang bước vào công cuộc đổi mới. Ở vị trí này, ông tiếp tục thể hiện năng lực quy tụ, tổ chức và truyền cảm hứng mạnh mẽ cho phong trào thi đua yêu nước.

Ông từng khẳng định: "Thi đua không phải là khẩu hiệu, mà là nguồn lực, là hành động thực tiễn thể hiện lòng yêu nước." Dưới sự dẫn dắt của ông, các phong trào như “Người tốt, việc tốt”, “Lao động giỏi, lao động sáng tạo”, “Phụ nữ ba đảm đang”, “Thanh niên xung kích”... đã phát triển sâu rộng, lan tỏa đến từng ngõ xóm, nhà máy, đơn vị quân đội, góp phần thúc đẩy sản xuất, củng cố khối đoàn kết toàn dân.

Nhà ngoại giao tinh tế, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Không chỉ là nhà lãnh đạo trong nước, ông còn là một nhà ngoại giao dày dạn kinh nghiệm. Giai đoạn 1966–1972, ông là Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Việt Nam tại Liên Xô và Thụy Điển - những quốc gia quan trọng trong mặt trận ngoại giao thời chiến.

Ở Moscow hay Stockholm, ông luôn thể hiện phong thái điềm đạm, uyên bác và đầy trí tuệ. Các cuộc gặp gỡ, vận động quốc tế dưới sự dẫn dắt của ông góp phần quan trọng vào việc củng cố tình hữu nghị, tranh thủ sự ủng hộ quốc tế dành cho Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.

Cuộc đời tận hiến - Di sản còn mãi với thời gian

Sau khi nghỉ hưu, đồng chí Nguyễn Thọ Chân vẫn không ngơi nghỉ. Ông là Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh Việt Nam, Trưởng Ban liên lạc Cựu tù chính trị TP. Hồ Chí Minh - người tiếp tục góp phần gắn kết, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.

Với 85 năm tuổi Đảng, 102 năm tuổi đời, đồng chí để lại một di sản chính trị, đạo đức và tư tưởng đồ sộ. Ông được Đảng và Nhà nước trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh, Huy hiệu 85 năm tuổi Đảng, cùng hàng loạt huân chương cao quý khác. Ông qua đời ngày 6/1/2023 tại TP. Hồ Chí Minh, để lại niềm tiếc thương sâu sắc cho toàn Đảng, toàn dân.

Tên tuổi khắc ghi trong lịch sử ngành Nội vụ

Nhìn lại hành trình 80 năm hình thành và phát triển của ngành Nội vụ, tên tuổi của đồng chí Nguyễn Thọ Chân luôn được nhắc đến như một biểu tượng sống của trí tuệ, bản lĩnh và lòng tận tụy.

Ông không chỉ là người đặt nền móng đầu tiên cho hệ thống lao động, việc làm, an sinh xã hội, thi đua khen thưởng mà còn là nhà lãnh đạo truyền cảm hứng, nhà tổ chức có tầm nhìn, và trên hết là một con người sống trọn đời vì dân, vì nước.

Hơn cả những chức vụ cao quý từng đảm nhiệm, điều làm nên giá trị lớn lao trong cuộc đời ông chính là tình yêu thương sâu sắc với nhân dân lao động, là khát vọng cống hiến không ngơi nghỉ. Những di sản mà ông để lại sẽ tiếp tục soi sáng con đường mà ngành Nội vụ đang đi - vì con người, vì công bằng xã hội và phát triển bền vững./.

Vương Linh