Ông Nguyễn Hữu Khiếu giữ chức vụ Bộ trưởng Bộ Lao động từ năm 1965 - 1974

Kiến tạo nền tảng chính sách lao động giữa thời chiến

Giai đoạn 1965 - 1975 được xem là thời kỳ bản lề, đặt nền móng cho nhiều chính sách lao động, tiền lương, đào tạo nghề. Là tư lệnh ngành trong thời kỳ này, Bộ trưởng Nguyễn Hữu Khiếu, với tầm nhìn sâu rộng và tinh thần cải cách, đã tham mưu Chính phủ ban hành hàng loạt quyết sách có ý nghĩa chiến lược về tổ chức bộ máy, đào tạo lao động và nâng cao hiệu quả quản lý lao động xã hội, phù hợp với bối cảnh đất nước.

Một trong những dấu ấn nổi bật là việc thành lập Vụ Lao động Nông thôn vào ngày 8/8/1966 theo Quyết định số 148/CP của Chính phủ. Đây là động thái nhằm nắm bắt sát thực tình hình lao động ở khu vực nông thôn, khu vực chiếm đại đa số dân số lúc bấy giờ, để phục vụ tốt hơn cho các mục tiêu phát triển kinh tế và quốc phòng.

Không dừng lại ở việc xây dựng bộ máy Trung ương, ông đặc biệt chú trọng công tác xây dựng, củng cố hệ thống quản lý lao động - xã hội, đặc biệt ở cấp tỉnh, huyện. Trên tinh thần Nghị quyết 161/NQ - TW ngày 30/6/1967 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 103/CP ngày 6/7/1967 của Hội đồng Chính phủ, Bộ Lao động dưới sự lãnh đạo của ông đã ban hành Thông tư 01/LĐ - TT ngày 25/2/1969, hướng dẫn kiện toàn cơ quan lao động địa phương các cấp.

Trong thời kỳ này, cả 297 huyện, thị xã, khu phố đều có Phòng Lao động chuyên trách. Trong đó, 97 Phòng có từ 3 đến 7 cán bộ, còn lại có ít nhất 1 - 2 cán bộ phụ trách công tác lao động. Tại cấp xã, dù điều kiện còn khó khăn, vẫn bố trí được cán bộ kiêm nhiệm 2 - 3 việc để đảm bảo quản lý lao động không bị đứt đoạn. Đây là minh chứng rõ nét cho tư duy tổ chức khoa học, thực tiễn và linh hoạt của Bộ trưởng Nguyễn Hữu Khiếu.

Ngoài quan tâm đến tổ chức bộ máy, ông còn tiên phong trong lĩnh vực quản lý lao động - tiền lương. Dưới sự tham mưu của Bộ Lao động, nhiều Bộ, ngành quản lý sản xuất lớn như Công nghiệp nặng, Giao thông vận tải, Nông trường, Nông thương, Vật tư, Tổng cục Bưu điện, Tổng cục Địa chất… đã thành lập các Vụ Lao động - Tiền lương, chuyên trách việc điều phối và xây dựng cơ chế lương thưởng. Dù lúc đó mới chỉ có một số cơ sở sản xuất có Phòng Lao động – Tiền lương riêng, nhưng chính sách này đã tạo tiền đề cho việc chuyên môn hóa quản lý nhân lực trong tương lai.

Một dấu ấn truyền thông quan trọng trong thời kỳ ông làm Bộ trưởng là sự ra đời của Nội san Quản lý lao động vào tháng 10/1968 do ông làm Chủ nhiệm, trở thành tiếng nói chính thức của ngành và là tiền thân của Tạp Lao động và Xã hội sau này.

Trong lĩnh vực đào tạo công nhân kỹ thuật, ông Nguyễn Hữu Khiếu thể hiện tầm nhìn sâu rộng. Nhằm đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực có tay nghề cho các ngành công - nông nghiệp và quốc phòng, Bộ Lao động đã tham mưu và được Hội đồng Chính phủ phê duyệt Nghị định số 200/CP ngày 9/10/1969, thành lập Tổng cục Đào tạo công nhân kỹ thuật trực thuộc Bộ Lao động.

Đây là dấu mốc đặc biệt quan trọng, bởi lần đầu tiên ngành Lao động có một cơ quan cấp Tổng cục chuyên trách công tác đào tạo nghề, tiền thân của hệ thống các cơ sở giáo dục nghề nghiệp hiện nay. Trong điều kiện đất nước còn nhiều khó khăn, việc thiết lập mô hình này là quyết định đột phá và dũng cảm.

Có thể nói, toàn bộ hệ thống chính sách và tổ chức bộ máy mà ông Nguyễn Hữu Khiếu kiến tạo trong gần 9 năm tại Bộ Lao động (nay là Bộ Nội vụ) đã đặt nền móng vững chắc cho các giai đoạn phát triển tiếp theo của ngành. Dưới sự lãnh đạo của ông, ngành Lao động không chỉ vận hành hiệu quả trong thời chiến mà còn định hình nhiều nguyên lý quản trị nhân lực, tiền lương và đào tạo vẫn còn giá trị đến ngày nay.

Ông Nguyễn Hữu Khiếu không chỉ là nhà lãnh đạo hành chính, mà còn là một “kiến trúc sư” chính sách, một người tiên phong kiến tạo hệ thống quản lý lao động trong bối cảnh đất nước còn nghèo, còn chiến tranh. Tư tưởng “quản lý xã hội gắn với phát triển con người” của ông đến nay vẫn là bài học quý cho ngành trên hành trình đổi mới.

Xây dựng thể chế từ con người - bài học còn nguyên giá trị

Có thể khẳng định, tư duy lãnh đạo và tầm nhìn chiến lược của Bộ trưởng Lao động Nguyễn Hữu Khiếu không chỉ góp phần định hình nền chính sách lao động trong giai đoạn đầy biến động của lịch sử, mà còn để lại những bài học sâu sắc cho công tác xây dựng nền hành chính, công vụ trong thời đại hiện nay mà ngành Nội vụ đang triển khai.

Trước hết, bài học lớn nhất từ ông là tư duy quản lý con người gắn với quản trị xã hội. Trong bối cảnh đất nước còn chiến tranh, nguồn lực hạn chế, ông đã nhìn ra rằng việc tổ chức lực lượng lao động một cách khoa học, có hệ thống chính là chìa khóa để nâng cao hiệu quả điều hành của bộ máy nhà nước. Đây chính là nguyên lý xuyên suốt trong cải cách hành chính hiện đại, lấy con người làm trung tâm, đồng thời thiết lập các thiết chế phục vụ con người một cách bền vững.

Một bài học quan trọng khác là tinh thần phân cấp, trao quyền và coi trọng vai trò của địa phương trong triển khai chính sách. Cách ông tổ chức lại bộ máy quản lý lao động từ Trung ương đến tận cơ sở, dù trong điều kiện thiếu thốn, thể hiện quan điểm hành chính nhất quán: bộ máy nhà nước phải được xây dựng theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Đây chính là một nguyên tắc được nhấn mạnh trong các đợt cải cách hành chính, cải cách công vụ ngày nay, xây dựng nền hành chính phục vụ, gần dân, sát dân và vì dân.

Từ cách ông trọng dụng nhân tài, đào tạo thế hệ kế cận, đến tinh thần gần gũi cán bộ đã để lại bài học quý về đạo đức công vụ, đó là tinh thần nêu gương, trọng trách nhiệm và lấy hiệu quả thực tiễn làm thước đo phẩm chất người cán bộ. Điều này rất phù hợp với mục tiêu xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức "vừa hồng, vừa chuyên" mà ngành Nội vụ đang đặt ra, trong đó nhấn mạnh yếu tố "đủ đức, đủ tài", sẵn sàng cống hiến và phụng sự nhân dân.

Không dừng lại ở các mô hình, quy định cụ thể, di sản lớn nhất mà Bộ trưởng Nguyễn Hữu Khiếu để lại cho ngành Nội vụ chính là tư duy cải cách một cách chủ động, bản lĩnh và linh hoạt. Trong hoàn cảnh chiến tranh, ông vẫn kiên trì đặt nền móng cho những thiết chế có thể phát triển bền vững về sau. Điều đó nhắn nhủ cho thế hệ hôm nay một bài học quý, đó là hành động quyết liệt, sáng tạo trong mọi hoàn cảnh, vì sự phát triển lâu dài của đất nước./.

Nguyễn Thìn